άλογα Δοξάτου

Ένα έθιμο, οι ρίζες του οποίου χάνονται στους αιώνες, αναβιώνει κάθε χρόνο, στις 2 Μαΐου, στο Δοξάτο Δράμας. Πρόκειται για το έθιμο των Ιπποδρομιών, αναπόσπαστο στοιχείο της μακράς παράδοσης του Δήμου και από τα κορυφαία πολιτιστικά γεγονότα της Δράμας.   

Οι ιπποδρομίες, οι οποίες αναδεικνύουν τους ιστορικούς δεσμούς του αλόγου με την περιοχή, πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων του Προστάτη και πολιούχου αγίου της μαρτυρικής κωμόπολης του Δοξάτου, Αγίου Αθανασίου.    Η σχέση του αλόγου με τον Δοξατιανό υπήρξε μοναδική. Σύντροφος και φίλος από πολύ παλιά σε όλες τις αγροτικές εργασίες, αλλά και στις μεταφορές, στο εμπόριο, στον πόλεμο και στην ψυχαγωγία. Ως πολύτιμος βοηθός του Δοξατιανού, το άλογο χρησιμοποιήθηκε επί αιώνες για την εκτέλεση αγροτικών εργασιών, όπως ο αλωνισμός, η άροση, η κτηνοτροφία. Είναι αυτό που θα δώσει την κίνηση στους μυλόλιθους για το άλεσμα δημητριακών και θα κινήσει το γεράνι για την άντληση νερού από το πηγάδι.   

"Όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί στηρίχθηκαν στο άλογο. Σε όλους τους πολιτισμούς και τις ιστορικές περιόδους, η κατοχή ενός όμορφου, καλογυμνασμένου αλόγου ήταν δείγμα κοινωνικής ισχύος και προβολής. Η περιοχή του Παγγαίου, των Φιλίππων και η ευρύτερη περιοχή του ιππέα ήρωα, του Θράκα ιππέα, αγαπά το άλογο. Ο Θράκας ιππέας σε ορισμένους χώρους της Θράκης και της Μακεδονίας προσλαμβάνει την ιδιότητα τοπικού Θεού (ήρωας αρχηγέτης, ήρωας Αυλωνίτης) και εικονίζεται ως έφιππος ανδρείος πολεμιστής να σπένδει μπροστά σε ένα βωμό.   

Η ιστορία των ιπποδρομιών στο Δοξάτο χάνεται στα βάθη των αιώνων. Στην περιοχή του Δοξάτου ιδρύθηκαν ιπποφορβεία που τροφοδοτούσαν με άλογα το Μακεδονικό ιππικό, ενώ γραπτές μαρτυρίες αναφέρουν ότι ο Λάμπος ο Φιλιππήσιος κέρδισε σε αγώνισμα ιπποδρομίας στους Από τα στοιχεία που έχουμε γνωρίζουμε ότι, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι Ιπποδρομίες είχαν τη μορφή του ανταγωνισμού μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ενώ έδιναν τη δυνατότητα στα Ελληνόπουλα να επιδεικνύουν τις αρετές τους στην ιππασία καθώς και την τεχνική και τη δεξιοτεχνία τους στο "κουμαντάρισμα" των αλόγων.   

"Μεταγενέστερα, στην εποχή του Μακεδονικού αγώνα οι ιπποδρομίες του Δοξάτου ήταν το καλύτερο πρόσχημα για τη συνάντηση των οπλαρχηγών από την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας, με στόχο τον συντονισμό της δράσης τους στον αγώνα για την απελευθέρωση.
Η διεξαγωγή των ιπποδρομιών στο Δοξάτο είχε άμεση σχέση με την εργασία των κατοίκων και τη φυσιογνωμία της περιοχής. Καπνοπαραγωγικό χωριό από την εποχή του μεσοπολέμου μέχρι και το 1967 περίπου, το Δοξάτο είχε 1200 άλογα, που στην πλειοψηφία τους ήταν "εργαλεία" της δουλειάς των κατοίκων, ενώ ανάλογος αριθμός αλόγων υπήρχε και στα γύρω χωριά.    

Η 2α Μαΐου, ημέρα διεξαγωγής των ιπποδρομιών, ήταν μια μέρα ορόσημο για το Δοξάτο. Ήταν η τελευταία γιορτή πριν από την έναρξη ενός μεγάλου κύκλου εργασιών, πριν από το ξεκίνημα του μόχθου της καπνοφυτείας και στη συνέχεια της καπνοκαλλιέργειας. Ήταν η τελευταία γιορτή για τους κατοίκους του Δοξάτου και τα άλογα τους, τα οποία ήταν η κύρια καλλιεργητική "μηχανή" για τους καπνοπαραγωγούς.   

"Όπως θέλει το έθιμο, το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα, τα άλογα που συμμετέχουν στις ιπποδρομίες, την παραμονή των αγώνων παρελαύνουν σε κεντρικό δρόμο του χωριού υπό τον ήχο του ζουρνά και του νταουλιού και φυσικά μπρος σε ένα ατέλειωτο πλήθος, που γνωρίζει πολύ καλά τι είναι διασκέδαση. Μετά τις κούρσες, οι συγγενείς και οι φίλοι του νικητή τρέχουν, μόλις τερματίσει το άλογο, να σπάσουν ένα αυγό στο μέτωπό του για να μην το πιάσει το ... κακό μάτι, να βάλουν το χαϊμαλί με τα δόντια αγριογούρουνου ή τις χάντρες ή να σταυρώσουν στο μέτωπο του αλόγου κόκκινη μπογιά", Ολυμπιακούς αγώνες.   

Πρωταγωνιστής το ίδιο και στην αμπελουργία  Τόπος έφορος η περιοχή μας και συνδεδεμένος από την αρχαιότητα όχι μόνο με την αμπελουργία, αλλά και με διάφορα δρώμενα της λατρείας του Διονύσου. Εκστασιασμένοι οι μύστες του Βάκχου, προσπαθούν να ξυπνήσουν τη φύση με κάθε μέσο για να ξεκινήσει το όμορφο έργο της βλάστησης και της δημιουργίας. Τα ίδια αισθήματα νιώθει και ο αναβάτης, όταν καλπάζει  και μάλιστα όχι με ένα ξένο άλογο, αλλά μ’ αυτόν τον σύντροφο του,  το αναπόσπαστο  κομμάτι του εαυτού του, που του εμπνέει μοναδική διάθεση  ελευθερίας, για έναν αχαλίνωτο καλπασμό.  Τα ποδοβολητά των αλόγων, το χλιμίντρισμα τους, οι ατέλειωτοι  ήχοι του ζουρνά και του νταουλιού θα σύρουν τους Δοξατιανούς στην αυλή της εκκλησιάς για τον τρανό χορό.  Απαραίτητη προϋπόθεση για το ξύπνημα της φύσης για την καλή σοδιά (μαξούλι)

Η φροντίδα των αλόγων

Το να έχεις κάποιος στην κατοχή του ένα άλογο ιπποδρομίου δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Το κόστος συντήρησης του είναι αρκετά μεγάλο. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα δαπανηρό χόμπι και ταυτόχρονα ιδιαίτερα μαγευτικό και γοητευτικό. Την περίοδο των ιπποδρομιών οι ιδιοκτήτες των αλόγων φέρνουν επαγγελματίες αναβάτες για τη διεξαγωγή των ιπποδρομιών, γεγονός που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το κόστος. Παράλληλα το άλογο για να έχει μια καλή απόδοση χρειάζεται συγκεκριμένη προετοιμασία η οποία γίνεται από ειδικούς. Αναβάτες και άλογα είναι δύο αθλητές που για να έχουν ένα καλό αποτέλεσμα χρειάζεται να έχουν μεταξύ τους μια άριστη σχέση, η οποία αποκτιέται με τη συχνή επαφή και φροντίδα. Τα άλογα του Ιππικού Συλλόγου Δοξάτου συμμετέχουν πέρα από την ετήσια εκδήλωση στις 2 Μαΐου και σε ιπποδρομίες στην Επανομή Θεσσαλονίκης και στη Νιγρίτα Σερρών.

Ίπποι αγέρωχοι, αναβάτες δεινοί. Αυτήν την ιστορία των ιπποδρομιών προσπαθούμε χρόνια να καταγράψουμε, να φτάσουμε στα βάθη των αιώνων. Οδηγός μας τόσα χρόνια τα αρχαιολογικά ευρήματα του Δοξάτου. Ο Θράκας ιππέας το ανάγλυφο του Δοξάτου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας. Τα λόγια μιας Γαλλίδας αρχαιολόγου, «οι αρχαιότερες ιπποδρομίες, αυτές του Δοξάτου». Από τον θράκα ιππέα, στα χρόνια των Μακεδόνων, τα Ελληνιστικά χρόνια, τα Ρωμαϊκά και μετέπειτα Βυζαντινά και νεότερα χρόνια.

Ο μεγάλος κουσούς (διαδρομή αγώνα) από την Τούμπα το Ντοξάτ Τεπέ. Κάτω από τη σκιά του Παγγαίου η Τούμπα. Προϊστορικός πασαλόπηκτος οικισμός, αλλά και προφανώς μετέπειτα ταφικό ιερό μνημείο που λατρεύεται το άλογο. Ανθεστήρια και Φλωράλια, γιορτές της άνοιξης, αγώνες ιππικοί και λατρεία του μήνα Μάη.